Powiększ
Powiększ zdjęcie

prof. Józef Burszta

Rok przyznania nagrody:
1977

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Wielkopolskie, Poznań

Urodził się w 1914 r. w Grodzisku Dolnym (d. pow. łańcucki). W latach 1934-1939 studiował socjologię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i na Uniwersytecie Warszawskim. W 1937 r. rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Kultury Wsi u profesora Józefa Chałasińskiego, gdzie uczestniczył w przygotowaniu do druku 4.tomowego dzieła „Młode pokolenie chłopów”. Podczas wojny prowadził tajne nauczanie w Grodzisku Dolnym oraz działał w podziemnym ruchu ludowym. Na początku 1945 roku został oddelegowany przez Zarząd Główny Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici” do Poznania, w celu reaktywowania Związku w Wielkopolsce. Pracował w Instytucie Naukowo Wydawniczym Ruchu Ludowego „Polska” i należał do Polskiego Stronnictwa Ludowego. Od 1949 roku do końca życia działał w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym będąc członkiem władz naczelnych, przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu Historii Ruchu Ludowego oraz członkiem Rady Nadzorczej Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. W 1945 r. uzyskał magisterium z socjologii i od 1946 do 1951 roku był asystentem i adiunktem Katedry Socjologii, a później Katedry Historii Gospodarczej. W latach 1954-1957 był docentem na Uniwersytecie Łódzkim. W 1957 r. wrócił do Poznania, objął kierownictwo Katedry Etnografii, w 1959 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1966 r. zwyczajnego. Równolegle z wypełnianiem obowiązków na Uniwersytecie pracował w latach 1954-1971 w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN w Poznaniu. Od 1961 r. był redaktorem naczelnym „Dzieł wszystkich Oskara Kolberga”, a od 1967 r. redaktorem naczelnym organu Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego „Lud”. Od 1975 r. był przewodniczącym Komitetu Nauk Etnologicznych PAN.

Bibliografia publikacji profesora Burszty liczy około 400 pozycji. Najważniejsze z nich są z pogranicza socjologii, historii i etnologii. Można tu wymienić: ,, Wieś i karczma” (1950), „Społeczeństwo i karczma” (1951), „Szkice z dziejów wsi” (1955), „Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej” (1958). Wiele artykułów i rozpraw etnograficznych zamieszczał w czasopismach naukowych, nie stronił też od publicystyki i prac popularnonaukowych. Najważniejsze rozprawy zawarte są w trzytomowej „Historii chłopów polskich” (1970-1980) oraz w dwutomowym dziele „Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej” (1976-1981). Swoje przemyślenia i refleksje na temat miejsca kultury ludowej w kulturze narodu zawarł zwłaszcza w dwu książkach: „Kultura ludowa a kultura narodowa” (1974) oraz „Źródła kultury chłopskiej” (1985).

Potrafił zmobilizować zespół etnografów poznańskich, w większości swoich uczniów, do podjęcia trudu badań nad przeszłością i współczesnością Wielkopolski i Pomorza Środkowego w aspekcie kultury wsi. Dziełem zupełnie wyjątkowym stały się trzy tomy monografii - jedynej tego typu w Polsce - zatytułowanej „Kultura ludowa Wielkopolski” (1960-1967). Organizował też badania na Ziemi Lubuskiej i opiekował się naukowo pracami prowadzonymi przez Instytut Mazurski im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Owocem tych prac była zbiorowa publikacja pt. „Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków” powstała pod redakcją profesora. Był promotorem 130 prac magisterskich, 33 dysertacji doktorskich i 8 habilitacji.

Profesor Burszta na swoich seminariach stwarzał znakomity klimat do swobodnej dyskusji, poszukiwań metodologicznych oraz do podejmowania tematyki aktualnie przydatnej społecznie. Szczególnie popierał prace o szerokich horyzontach, uwzględniające jednak przede wszystkim badanie miejsca tradycji w kulturze współczesnej.

Popierał amatorski ruch artystyczny bazujący na folklorze. Zaproponował nawet dla tego ruchu termin „folkloryzm”, by precyzyjnie określać nowe zjawiska wywodzące się z folkloru, w odróżnieniu od autentyków. Pojęcie to miało porządkować, kategoryzować, a nie wartościować. Był konsultantem i przewodniczył jury festiwali w Rzeszowie i Zielonej Górze. Jak sam o sobie powiedział: „[…] prowadziłem jednocześnie pług pięcioskibowy. Życie tak mnie wciągnęło w różne akcje, że musiałem swój czas dzielić na własną pracę naukową, na pracę dydaktyczna, społeczną i organizatorską”.

Zmarł nagle w pełni sił twórczych 6 lipca 1987 roku. Został pochowany na cmentarzu junikowskim w Poznaniu.

W roku 2014 w setną rocznicę urodzin z inicjatywy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu uruchomiono Cyfrowe Archiwum im. Józefa Burszty, w którym prezentowane są m.in. fotografie jego autorstwa.

Prof. Józef Burszta zmarł w Poznaniu w 1987 roku.

 

Aleksander Błachowski