Powiększ
Powiększ zdjęcie

Czesław Seweryński

Rok przyznania nagrody:
2012

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Rzeźbiarz

Region:
Świętokrzyskie, powiat konecki, Stąporków

Jest jednym z ostatnich garncarzy-ceramików, kontynuatorem wieloletnich tradycji wytwarzania naczyń glinianych i rzeźby ceramicznej w słynnych ośrodkach garncarstwa ludowego na pograniczu radomsko-kieleckim: w Rędocinie (pow. szydłowiecki) i Odrowążu (pow. konecki).

Urodził się w 1949 r. w Odrowążu, tam mieszka i pracuje. Rodzinne, wielopokoleniowe tradycje wytwórczości garncarskiej Seweryńskich wywodzą się z ośrodka rędocińskiego, od znanego garncarza, mistrza Jana Krawczyńskiego, przybyłego tu z Ćmielowa na początku XX wieku, założyciela pierwszej garncarni w Rędocinie. Okolica była dobrym miejscem dla prowadzenia dużego warsztatu garncarskiego. Istniały tu płytko położone pokłady gliny, a prowadzona parcelacja okolicznych lasów stwarzała warunki łatwego zaopatrywania się w drzewo. Jednym z pierwszych uczniów J. Krawczyńskiego był Stanisław Seweryński (1903-1992), ojciec Czesława. Przez wiele lat współpracował w Rędocinie, w jednym warsztacie, z cenionym garncarzem Andrzejem Rokitą, który ożenił się z jego starszą siostrą, wychowywaną w rodzinie J. Krawczyńskiego. W 1950 r. Stanisław Seweryński osiedlił się w pobliskim Odrowążu, założył własną pracownię, został członkiem Cepeliowskiej Spółdzielni Garncarskiej „Chałupnik” w Iłży. W 1977 r. otrzymał Nagrodę im. Oskara Kolberga.

Czesław Seweryński od dzieciństwa poznawał tajniki rzemiosła garncarskiego. Podpatrywał ojca, jego sposoby doboru i przygotowania surowca, techniki toczenia na kole garncarskim naczyń dekoracyjnych i użytkowych (donice, garnki, formy do ciast, misy, dwojaki, szabasówki, dzbany) oraz wytwarzania rzeźb ceramicznych, różnorodnych figurek, zabawek, reliefowo opracowanych kropielniczek i wielopostaciowych kapliczek. Wcześnie zdobyte doświadczenia w pracy przy kole garncarskim ciągle doskonalił, rozwijał swój warsztat, technikę szkliwienia i wypału ceramiki. Nadal wykorzystuje doskonały surowiec, jasną, plastyczną glinę, zgromadzoną przed trzydziestoma laty, w dużym zapasie w obrębie gospodarstwa rodzinnego przez ojca. Wykonuje ceramikę glazurowaną i biskwitową. Indywidualny styl prac Czesława Seweryńskiego uwidacznia się szczególnie w różnorodnej kolorystyce ceramiki. Wynika z wysokich umiejętności wykonawczych, doświadczenia i wiedzy o stosowanych przez artystę surowcach i wciąż doskonalonych technik szkliwienia i wypalania.

Początkowo toczył tradycyjne formy naczyń (gliniane misy, dzbany, garnki, foremki na ciasto, durszlaki, świeczniki) z czasem w jego twórczości zaczęły dominować prace rzeźbiarskie (ptaszki, zwierzęta, aniołki, świątki, kapliczki, szopki). Wykonuje rzeźby o tematyce sakralnej, powielające tradycyjne wzory ikonograficzne, przedstawienia chrystologiczne (Frasobliwy, Zbawiciel, Chrystus przy słupie, Upadający pod krzyżem) i maryjne (Pieta, Madonny, także nowy typ wizerunku Matka Boska Katyńska), figury świętych patronów (św. Franciszek, św. Jan, św. Katarzyna, św. Florian, św. Agata, św. Barbara), portrety wybitnych Polaków oraz różnorodne kompozycje wielopostaciowe (kapliczki, szopki, tematyczne prace konkursowe).

Czesław Seweryński, z wykształcenia technik-elektronik, wiele lat łączył pracę zawodową z działalnością artystyczną. Jest twórcą świadomym dziedzictwa regionalnego i tradycji rodzinnych, uznającym walory dawnych form i wzornictwa, jednocześnie kreatywnym, poszukującym nowych środków artystycznej wypowiedzi, własnych rozwiązań plastycznych w zakresie stosowanego materiału (różne gatunki glin i wielobarwne szkliwa), kompozycji i zdobnictwa.

Począwszy od lat siedemdziesiątych XX wieku wystawiał swoje prace ceramiczne w licznych konkursach i na wystawach sztuki ludowej. Jego twórczość doceniono wieloma nagrodami w ogólnopolskich przeglądach i konkursach organizowanych m.in. przez Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Fundację „Cepelia” w Warszawie, Stowarzyszenie Twórców Ludowych w Lublinie (doroczne prezentacje w Kazimierzu Dolnym), Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu, Muzeum Regionalne w Iłży oraz fundację Ars Christiana w Kielcach. Swoje prace często przedstawia na kiermaszach sztuki ludowej, tam najczęściej znajduje nabywców rzeźb. Aktywnie współpracuje ze środowiskiem lokalnym, z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Stąporkowie, w którym zorganizowano wystawę „Saga rodu Seweryńskich” w 2010 r., poświęconą tradycjom garncarskim w Odrowążu. Od wielu lat uczestniczy w cyklicznej imprezie „Kuźnice Koneckie”, popularyzującej dziedzictwo kulturowe Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, podczas której prezentuje, jako jeden z ostatnich wykonawców, unikatową wytwórczość „ginącego zawodu” wiejskiego garncarza-ceramika.

Twórczość Czesława Seweryńskiego jest stosunkowo dobrze udokumentowana i reprezentowana w kolekcjach etnograficznych polskich muzeów i instytucji kultury (Toruń, Kielce, Radom, Iłża, Lublin), obecna jest także w wielu zbiorach prywatnych, krajowych i zagranicznych.

Uzdolnienia i doświadczenie, pracowitość i zaangażowanie w działalność na rzecz podtrzymania i popularyzowania wytwórczości garncarskiej i rzeźbiarskiej w Odrowążu, przynosi Czesławowi Seweryńskiemu społeczne uznanie w środowisku lokalnym i regionalnym. W 2010 r. został uhonorowany Srebrnym Krzyżem Zasługi za osiągnięcia w dziedzinie kultury ludowej. Od 1984 r. jest aktywnie działającym członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.

Katarzyna Markiewicz