Stanisław Lach urodził się w roku 1939. Mieszkał we wsi Pewel Wielka k. Żywca. Miał wykształcenie podstawowe. Pracował na własnym niewielkim gospodarstwie rolnym, dodatkowo trudniąc się obróbką drewna i zabawkarstwem. Umiejętności te przejął po dziadku Karolu i ojcu Janie, który w okresie międzywojennym i zaraz po II wojnie światowej zarobkowo wytwarzał drewniane sprzęty domowego użytku oraz proste zabawki (bryczki z konikami i ptaszki), sprzedawane na targach na Śląsku. Stanisław Lach już w wieku niespełna 16 lat zaczął pomagać ojcu w produkcji zabawek, przejął odeń tradycyjne wzory i wkrótce wyspecjalizował się w wyrobie koników. Wykonywał kilka rodzajów: duże i mniejsze, na kółkach, z jeźdźcami, zaprzężone do bryczek lub wózków; te ostatnie, o prostej schematycznej sylwetce, nazywał „capami”. Jego dziełem były też taczki z domkami dla ptaszków i z ruchomymi ptaszkami oraz karuzele, bryczki, kołyski. Wykonywał je wykorzystując tradycyjne narzędzia, m.in. drewniane cyrkle do ryzowania, czy też „dziadka” czyli rodzaj dawnego imadła służącego do przytrzymywania drewna podczas obróbki.

Przez wiele lat S. Lach współpracował z Cepelią, za pośrednictwem której jego wyroby trafiały nie tylko na rynek krajowy ale i za granicę: do Francji, Niemiec, Włoch, Anglii, Stanów Zjednoczonych a nawet do Japonii. Od lat 1960. uczestniczył w konkursach i wystawach sztuki ludowej: w Żywcu, Zabrzu, Bytomiu, Krakowie, Warszawie, Kielcach, Toruniu, Rabce i in. W ogólnopolskim konkursie „Twórczość ludowa dla dziecka” (Toruń 1976), za barwne koniki zwane ,,wyścigowcami” otrzymał wyróżnienie. „Wyścigowce”, czyli rzeźbione wysmukłe konie z długimi nogami, na których czasami umieszczał jeźdźca były jego najbardziej popularnymi zabawkami. W 1980 r. zabawki Stanisława Lacha prezentowano na wystawach „Polska zabawka ludowa” w Warszawie, Kielcach i Rabce.

Często uczestniczył w różnych imprezach folklorystycznych i targach sztuki ludowej takich jak: Redyk w Korbielowie, Święto Ziół, Dni Jeleśni. Za kontynuowanie tradycyjnego zabawkarstwa ludowego w 1978 r. został uhonorowany nagrodą Ministra Kultury i Sztuki. Był członkiem STL. Zabawki S. Lacha znajdują się w zbiorach wielu muzeów, m.in. w Żywcu, Rabce, Krakowie, Kielcach, Warszawie, Toruniu, a także w muzeach zabawkarstwa w Niemczech.

Stanisław Lach zmarł 18 sierpnia 2014 roku.

/red.T.D./ Marian Pokropek/