Powiększ
Powiększ zdjęcie

Wanda Majtyka

Rok przyznania nagrody:
2021

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Śpiewaczka. Aktorka. Reżyserka

Region:
Popowice, Ziemia Wieluńska, woj. łódzkie

Wanda Majtyka urodziła się w 1936 roku w Popowicach w powiecie wieluńskim. W czasie wojny, gdy miała cztery lata, wraz z rodziną została wywieziona w Lubelskie do wsi Olszanka. Jako zdolne dziecko przejęła pewne pieśni i umiejętności tam kultywowane. Jednak, nie przesłoniło to jej tradycji rodzimych, których jej matka pilnie strzegła. Gdy po wojnie wrócili na swoje, szybko nauczyła się wykonywania tradycyjnych ozdób, tkania płótna i fartuchów roboczych (w tym czasie tradycyjny strój wyszedł już z mody).

Od najmłodszych lat lubiła śpiewać, jeszcze w Olszance często wieczorami siadywała przed domem razem z dziećmi gospodarza, by wspólnie z nimi pośpiewać. Potem już w Popowicach, gdy pasła krowy, to wtórowała dziewczętom z sąsiedztwa, które znały wiele piosnek. Jak sama wspomina, miała w sobie wielką potrzebę śpiewania, więc jak była sama na łące to powtarzała sobie zasłyszane śpiewki. Głos jej rozchodził się daleko i ludzie, którzy ją słyszeli mówili: „Dzioucha śpiywej, bo ładnie ci to idzie”. Wówczas zawstydzała się – gdyż była bardzo nieśmiała. Cechę tę odziedziczyła po mamie, bo ta, choć znała mnóstwo pieśni, to nigdy ich publicznie nie zaśpiewała. Wanda, w przeciwieństwie do matki, z czasem pozbyła się nieśmiałości i tremy. Pomógł jej w tym amatorski teatr, który istniał w Popowicach po wojnie. Okazało się wówczas, że ma nieprzeciętne zdolności aktorskie. Gdy zaczynała występować była jeszcze panną. Wyjście za mąż i obowiązki domowe – żony i matki, nie przeszkodziły jej w tym. Należała również do Koła Gospodyń Wiejskich. Każdego roku na Dożynkach śpiewała kuplety, przez siebie ułożone.

Zawsze cechowało ją umiłowanie tradycji. Na co dzień posługuje się gwarą, dba też o zachowanie dawnych zwyczajów. W latach 60. XX wieku zorganizowała na potrzeby filmu oświatowego tradycyjny obchód Józefów czyli Popowickich Wiliorzy.

Gdy w 1986 r. powstał zespół ludowy w pobliskim Ożarowie, pomagała w przygotowaniu widowiska o wiliorzach, a także przekazała wiele swoich pieśni. Przez jakiś czas instruktor tego zespołu zawoził ją na próby, ale kiedy zaproponował jej stałą współpracę, wówczas zrodziła się w niej myśl, aby podobny zespół utworzyć w Popowicach. Namówiła więc do tego swoją bratową Edwardę Lach, która była wówczas dyrektorką szkoły i w 1989 r. obie założyły Zespół Folklorystyczny. Jednak po kilku latach ponownie zaczęła pracować z zespołem z Ożarowa. Była jego instruktorką ponad dwadzieścia lat. Dzięki jej świetnym scenariuszom i znakomitym kreacjom aktorskim Zespół Śpiewaczo-Obrzędowy z Ożarowa kilkanaście razy uczestniczył w finale Ogólnopolskiego Sejmiku Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie. W 2007 r. otrzymała tam Dyplom Honorowy „Za Zasługi dla Kultury Teatralnej”.

Talent aktorski Wandy Majtyki zauważyli reżyserzy profesjonalni. W 1997 r. wystąpiła ze swoją rodziną w programie I Telewizji Polskiej w cyklu „Rozgrywki Rodzinne” w sztuce wg własnego scenariusza pt. „Romanse Dworskie”. W 2005 r. zagrała w filmie fabularnym pt. „Motór” w reżyserii Wiesława Palucha.

Kiedy w 1995 r. w Ożarowie powstał Dziecięcy Zespół Obrzędowy została jego opiekunem artystycznym. Swoje bardzo szerokie umiejętności oraz wiedzę przekazywała członkom tej grupy. Nauczyła dzieci wykonywania tradycyjnych ozdób i przedmiotów obrzędowych (m.in masek i ubrań wiliorzy), przędzenia na kołowrotku, tradycyjnych zabaw pastwiskowych, a przede wszystkim wielu pieśni.

Dziecięcy zespół z Ożarowa pod jej kierunkiem został kilkakrotnie nagrodzony na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu w konkursie „Duży–Mały”. Szczególne sukcesy odnosił na festiwalu Dziecko w folklorze w Baranowie Sandomierskim. Zdobywał nagrody zarówno za pieśni, jak i za widowiska jej autorstwa, w których brała też udział.

Oprócz permanentnej edukacji młodego pokolenia w zespole, prowadziła zajęcia z zakresu zdobnictwa i plastyki obrzędowej w szkołach i domach kultury. Jest bowiem znaną i cenioną twórczynią ludową. Od ponad pięćdziesięciu lat współpracuje z Muzeum Ziemi Wieluńskiej, biorąc udział w wystawach i prowadząc warsztaty. Wielokrotnie uczestniczyła w konkursach sztuki ludowej, otrzymując za swoje prace nagrody i wyróżnienia.

Wanda Majtyka jest także doskonałą gawędziarką. Na Przeglądach Gawędziarzy Ludowych „Pogwarki” organizowanych w latach 1996-2012 w Ostrówku (woj. łódzkie) ze swadą i humorem, posługując się czystą gwarą, opowiadała różne historyjki z życia dawnej wsi.

Pomimo posiadania tak wielu talentów, najbliższe sercu jest dla niej śpiewanie. Większość pieśni zna od matki, chociaż ta nie była zbyt skora do ich przekazywania. Kiedy nieraz przyniosła jakąś śpiewkę i nuciła ją sobie w domu, wówczas mama poprawiała ją Dzioucha to nie tak i przedstawiała swoją wersję. Wanda wiedząc, że rodzicielka jest skarbnicą pieśni, specjalnie przy niej śpiewała, a potem zapisywała podane przez nią warianty w swoim zeszycie.

Wanda Majtyka jest wielokrotną laureatką Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym jako solistka. Dwukrotnie zdobyła w tej kategorii II Nagrodę (w latach 1999 i 2005), a w roku 2012 otrzymała najwyższe wyróżnienie tego festiwalu - Basztę.

W ostatnich latach znacznie pogorszyła się jej pamięć. Nie prowadzi już zespołu z Ożarowa, i rzadziej występuje jako solistka, natomiast Dziecięcy Zespół Obrzędowy zawsze może liczyć na jej pomoc.

 

Małgorzata Dziurowicz-Kaszuba