Powiększ
Powiększ zdjęcie

prof. Aleksander Jackowski

Rok przyznania nagrody:
1988

Kategoria:
Kategoria V. Działalność naukowa, dokumentacyjna, animacja i upowszechnianie kultury ludowej

Dziedzina:
Działalność naukowa, upowszechnianie, animacja

Region:
Mazowieckie, Warszawa

Urodził się w 1920 r. w Warszawie. W 1939 r. zdał maturę. W latach 1940-1943 był przymusowo osiedlony na Syberii, później dostał się do Dywizji Kościuszkowskiej. Po zakończeniu wojny w randze majora przeszedł do Ministerstwa Spraw Zagranicznych, gdzie był dyrektorem Departamentu Prasy i Informacji. Zajmował się m.in. organizacją attachatów kulturalnych w polskich ambasadach. W 1948 roku podjął studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1949 do 1985 roku (emerytura) pracował w Państwowym Instytucie Sztuki (później Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk) jako kierownik Zakładu Badania Sztuki Ludowej i Folkloru później Pracowni Sztuki Nieprofesjonalnej. W 1951 roku jako pełnomocnik ministra Kultury i Sztuki organizował Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego. Od 1952 roku był redaktorem naczelnym „Polskiej Sztuki Ludowej”, którą założył w 1947 roku Józef Grabowski, i która odegrała wielka rolę w upowszechnianiu wyników powojennych badań oraz kształtowaniu poglądów na miejsce i rolę sztuki ludowej w kulturze współczesnej. W 1956 roku prezentował w Londynie wielką wystawę polskiej sztuki ludowej. Później przygotował jeszcze kilkanaście zagranicznych ekspozycji malarstwa i rzeźby ieprofesjonalnej, najczęściej z terminem ,,naiwni” w tytule.

Szczególne znaczenie w promocji i recepcji społecznej plastyki amatorskiej z udziałem twórców uważanych za ludowych, miały przygotowane przez Aleksandra Jackowskiego wystawy: ,,Inni” (1965), „Talent - pasja - intuicja” (1985) oraz trzy ekspozycje (wspólnie z Zofią Bisiakową) pt. ,,Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej” (1974, 1977, 1980). Opublikował książki: ,,40 lat sztuki współczesnej” (1964), ,,Sztuka ludu polskiego” (wspólnie z Jadwigą Jarnuszkiewiczową - 1967), „Sztuka zwana naiwna” (1995), „Tradycja i współczesność" (Sport i Turystyka, 1999), „Pejzaż frasobliwy. Kapliczki i krzyże przydrożne" (2000), "Polska sztuka ludowa" (2002), "Świat Nikifora" (2005), w której profesor zawarł swoje wspomnienia o Nikiforze. Napisał kilkadziesiąt artykułów, w których podejmował tematykę miejsca sztuki ludowej i nieprofesjonalnej w kulturze współczesnej, prognozował perspektywy twórczości pochodnej od ludowej, analizował stan niektórych dziedzin plastyki wiejskiej (np. cykl artykułów o malarstwie), recenzował konkursy i wystawy itp.

Jego sformułowania definicji, wyjaśnianie pojęć i zjawisk ze sfery sztuki ludowej oraz pogranicza kulturalnego różnych warstw społecznych, a także refleksje o wartościach poznawczych i emocjonalnych folkloru i plastyki wyobrażeniowej są często cytowane w pracach podejmujących problematykę współczesnej twórczości amatorskiej i ludowej. Nie ograniczał się jednak do krytykowania i teoretyzowania, brał czynny udział w kształtowaniu problematyki mecenatu oraz doskonaleniu kryteriów oceny współczesnej plastyki ludowej. Czynił to jako członek Komisji Stypendium i Zakupów Dzieł Współczesnej Sztuki Ludowej Ministerstwa Kultury i Sztuki (1960-1989), komisji ministerialnej weryfikującej kandydatów do tytułu twórcy ludowego (1971-1975), która miała wpływ na uzyskanie prawa do tzw. emerytury twórczej.

Był przewodniczącym Sekcji Plastyki Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych po Kazimierzu Pietkiewiczu w latach 1983-1989. Sekcja ta bada i ocenia kandydatury na członków Stowarzyszenia Twórców Ludowych. A. Jackowski wielokrotnie był przewodniczącym jury konkursów sztuki ludowej ogólnopolskich oraz regionalnych. W ramach działalności popularyzatorskiej napisał około trzystu artykułów w czasopismach oraz wstępów do katalogów wystaw zbiorowych i indywidualnych. Jest od wielu lat członkiem Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Przez wiele lat wykładał problematykę sztuki ludowej na Uniwersytecie Warszawskim.

Prof. Aleksander Jackowski zmarł 1 stycznia 2017 roku.

 

Aleksander Błachowski