Powiększ
Powiększ zdjęcie

Irena Najdek

Rok przyznania nagrody:
2017

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Hafciarka

Region:
Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie

Irena Najdek urodziła się w 1933 roku we wsi Dobiegniewo, w pobliżu Włocławka. Miejsce, w którym przyszła na świat to dom jej dziadków, stary i drewniany. Rodzicami byli Władysława z d. Skrzypińska (1906–1959) i Antoni Cipkowski (1905–1964) pochodzący z ziemi dobrzyńskiej, ze wsi Maliszewo. Wychowywała się w tradycyjnej wielopokoleniowej rodzinie, która stała się wzorem do naśladowania i jednocześnie źródłem inspiracji dla przyszłej hafciarki. Babcia chodziła w stroju ludowym i sypała wzory piaskiem, mama haftowała pościel. Pielęgnowanie przez Irenę Najdek sztuki ludowej i zdobnictwa oraz okazywanie szacunku dla zwyczajów to zasady wyniesione z domu rodzinnego. Lekkość, z jaką tworzy swoje hafty świadczy o tym, jak bliskie jej sercu, jest wzornictwo regionu kujawskiego.

W 1953 roku założyła rodzinę, wychowała dwóch synów, a obecnie jest szczęśliwą babcią dorosłych już wnuków. W 1969 roku, po blisko 10 latach pracy zawodowej, z powodów osobistych przeszła na rentę. Dla Pani Ireny nie oznaczało to jednak stagnacji życiowej. Wrodzona energia sprawiła, że szybko znalazła dla siebie zajęcie, wykorzystując umiejętności wyniesione z rodzinnego domu, nawiązujące do kujawskiego zdobnictwa. Zaczęła haftować i szydełkować, tak jak robiły to w czasach jej dzieciństwa, mama i babcia. Aby udoskonalić swój warsztat, ukończyła kurs haftu, organizowany we włocławskim muzeum. Następnie podjęła pracę w Spółdzielni Pracy i Rękodzieła Artystycznego „Sztuka Kujawska” we Włocławku. Wciąż rozwijała swoje zdolności, ulepszała techniczną stronę warsztatu, uczyła się nowych wzorów. W początkach lat 70. XX w. była już znaną i dobrze zapowiadającą się hafciarką (w 1972 roku uznana przez Ministerstwo Kultury i Sztuki jako twórczyni ludowa).

W 1974 roku rozpoczęła współpracę z Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, a następnie z muzeami w Toruniu i Inowrocławiu. Brała udział we wszystkich konkursach organizowanych przez MZKiD, zdobywając głównie I nagrody. Z sukcesami uczestniczyła także w konkursach ogłaszanych przez różne instytucje w kraju.

Za wybitne osiągnięcia twórcze w 1981 roku została przyjęta w poczet członków Stowarzyszenia Twórców Ludowych z siedzibą w Lublinie, a w 1983 otrzymała tytuł Mistrza Rękodzieła Ludowego nadany przez Ministra Kultury i Sztuki.

Irena Najdek duże zasługi odniosła na polu popularyzacji kujawskiego haftu. Przez wiele lat prowadziła kursy we Włocławku i wielu okolicznych miejscowościach. Do dziś jest bardzo aktywną twórczynią, biorącą udział w kiermaszach i festiwalach sztuki ludowej, prezentując rodzime rękodzieło m.in. w Kazimierzu n. Wisłą, Ciechocinku, Warszawie, Krakowie. Na wszystkich imprezach występuje we własnoręcznie wykonanym stroju.

Pani Irena, to nie tylko utalentowana hafciarka i popularyzatorka tej dziedziny ludowej twórczości, lecz także rzeczniczka praw twórców z racji pełnionej sześciokrotnie, przez 23 lata, funkcji prezesa Włocławskiego Oddziału STL (od 1986 do 2009 roku). Była pomysłodawczynią spotkań członków STL z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, które jednoczą twórców i dają im poczucie, że to co robią jest ważne. Spotkania te odbywają się do chwili obecnej we włocławskim muzeum.

Jej sukces jest wynikiem pracowitości, dokładności, wrodzonego talentu, zdolności manualnych i wpływu atmosfery domu rodzinnego. Z jednakowym powodzeniem haftuje tradycyjne elementy kobiecego stroju świątecznego, tj. czepce, fartuchy, kołnierzyki i halki oraz współczesne formy, czyli obrusy, bieżniki, komplety serwetek i pościel. Tworzone przez Irenę Najdek kompozycje oparte są na rodzimych motywach. Są to kłosy, misterne wici roślinne, pączki kwiatowe, liście dębu, kwiaty i liście róży, dzwonki, pączki kwiatowe młode i dojrzałe kiście winogron, różnego rodzaju liście, modrzewiowe gałązki i wiele innych drobniejszych detali. Największe sukcesy osiągnęła jednak jako twórczyni czepców. Haftuje je na batyście, tiulu rzadziej płótnie. Główki czepców pokrywa subtelnymi motywami, zachowując tradycyjny układ kompozycji, czyli osiowo-symetryczny i centralny. Tworzy też własne, kompozycje asymetryczne. Znana jest szczególnie z czepców haftowanych techniką snutkową. Haft jest dla pani Ireny najważniejszy, ale nieobce jest jej szydełkowanie, wykonywane w oparciu o dawne wzory, które pamięta z dzieciństwa.

Od początków jej twórczości muzeum we Włocławku systematycznie nabywa jej hafty. Prace Ireny Najdek prezentowane były na wystawach kujawskiego rękodzieła ludowego, nie tylko we Włocławku, ale również w Toruniu, Lublinie, Żyrardowie i wielu innych polskich miastach, a także w Mohylewie na Białorusi czy Arhus w Danii.

Irena Najdek została uhonorowana wieloma nagrodami i odznaczeniami, najważniejsze to: tytuł Mistrz Rękodzieła Ludowego nadany przez Ministra Kultury i Sztuki (1982 r.), Zasłużony Działacz Kultury (1989 r.), Medal 60-lecia „Cepelii” (2000 r.), nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1997 r.), Srebrny Krzyż Zasługi (1998 r.). Od 1974 roku bierze udział w konkursach sztuki ludowej we Włocławku, Inowrocławiu, Toruniu, Lublinie, w których zdobywa najwyższe nagrody.

 

Dorota Kalinowska