Powiększ
Powiększ zdjęcie

Zuzanna Ptak

Rok przyznania nagrody:
2015

Kategoria:
Kategoria I. Twórczość plastyczna, zdobnictwo, rękodzieło i rzemiosło ludowe, folklor muzyczno-taneczny

Dziedzina:
Plastyka. Rękodzieło. Koronczarka

Region:
Śląskie, powiat cieszyński, Śląsk Cieszyński, Koniaków

Koronki koniakowskie są specyficznym wytworem rękodzieła artystycznego w Beskidzie Śląskim, wyróżniają się wartościami artystycznymi i niezwykle wysokim poziomem wykonawczym na tle prac koronczarek z innych regionów. Tradycje heklowania (szydełkowania) w Trójwsi beskidzkiej sięgają końca XIX wieku. Przekazywane z pokolenia na pokolenie umiejętności wykonywania koronek szydełkowych posiadają prawie wszystkie koniakowskie góralki, lecz tylko niektóre stają się mistrzyniami w tej dziedzinie rękodzieła. Do nich zaliczana jest Zuzanna Ptak, najbardziej uzdolniona spośród wielu współczesnych koronczarek.

Urodziła się w Koniakowie w 1945 r. Pierwsze koronki zaczęła wykonywać już jako pięcioletnia dziewczynka, naśladując prace matki. W jej rodzinie heklowały wszystkie kobiety, była więc ich pilną uczennicą. Uczęszczała także do szkółki koronkarskiej prowadzonej przy szkole podstawowej w Koniakowie przez tamtejsze mistrzynie (m.in. przez Marię Gwarkową).

W latach pięćdziesiątych XX w. góralki z Koniakowa rozpoczęły współpracę ze Spółdzielnią Przemysłu Ludowego i Artystycznego Cepelia w Katowicach, tam sprzedawały swoje koronki. Wówczas, także Zuzanna Ptak zaczęła systematyczną pracę heklowaczki. Początkowo jako młoda dziewczyna własne prace koronkarskie oddawała do Cepelii na konto swojej mamy.
Począwszy od lat siedemdziesiątych XX w. brała udział w konkursach na koronkę koniakowską, organizowanych przez Cepelię w Katowicach, a od 1987 roku w Konkursie na Koronkę Koniakowską i Beskidzki Haft Krzyżowy organizowanym przez Cepelię, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, Oddział Beskidzki oraz Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej. Jej koronki wyróżniały się wśród prac licznego grona uczestniczek tej rywalizacji. Zuzanna Ptak we wszystkich edycjach konkursu, zdobywała nagrody i wyróżnienia. Jury pod przewodnictwem prof. Barbary Bazielich przyznało artystce  pierwsze nagrody w latach: 1994, 1996, 2001, a w 2011 roku II nagrodę.

Prace Zuzanny Ptak odznaczają się starannością wykonania i oryginalną kompozycją. Pomimo, iż ceni twórczość innych doświadczonych koronczarek np. swojej przyjaciółki Heleny Kamieniarz (1931-2006), jednak nie odrabia ich wzorów. Wypracowała własny styl, jest również autorką wielu nowych pomysłów. Prace Zuzanny Ptak prezentowane w konkursach i na wystawach, organizowanych przez instytucje kultury i stowarzyszenia budzą uznanie i zachwyt. Artystka posiada talent, zmysł artystyczny i długoletnie doświadczenie, dobrze zna tajniki sztuki koronkarskiej, wymagające pracowitości, niezwykłej precyzji i cierpliwości. W jej twórczości dominują drobne, gęste wzory i motywy zaczerpnięte z przyrody: szyszki, kwiatki, sowy, gąsiorki, śliwki, jagodniki, koniczynki, listki, winogrona, wiatraczki, słonka, pączki i pajączki. Skomponowane koliście lub gwieździście, w białym kolorze lub kremowym. Poszczególne elementy wykonuje oddzielnie, później łączy je w misterne kompozycje charakterystyczne tylko dla koronek koniakowskich.

Zuzanna Ptak jest artystką, wykonującą wyroby rękodzieła ludowego najwyższej klasy: czepce, przedniczki do kabotów, serwety, obrusy, kołnierze, suknie oraz inne koronki zamawiane przez artystów i projektantów mody. W swoich pracach wykorzystuje piękne tradycyjne wzory i stosuje według dawnych zasad, w rytmie powtarzających się sekwencji. Umiejętnie łączy także stare formy z nowymi, co widać w sukniach ślubnych czy bluzkach.  

Obecnie hekluje  przede wszystkim na zamówienia, dla konkretnych odbiorców. Jej prace są bardzo oczekiwane, jednak ulegają rozproszeniu wśród licznych miłośników jej talentu. Koronki Zuzanny Ptak znajdują się w kolekcjach muzealnych w Wiśle i Breźnie na Słowacji. Prezentowane były również na wielu wystawach w Katowicach, Bielsku-Białej, Żywcu, Cieszynie.

Artystka jest kontynuatorką międzypokoleniowego przekazu tradycji koronkarskich, umiejętności zdobyte od matki i babci przekazuje swoim córkom i wnukom. W szkole podstawowej w Koniakowie prowadziła zajęcia z koronkarstwa. Wspierała również program edukacji folklorystycznej zorganizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej.

/red.K.M./