Malarka na szkle uznawana za jedną z najbardziej tradycyjnych artystek Podhala; obrazy malowane na ciemnym tle nawiązują do dawnych motywów religijnych i pasterskich

Zakopane, Podhale, woj. małopolskie

Marta Walczak-Stasiowska należy dziś do grona klasyków podhalańskiego malarstwa na szkle. To jedna z najwybitniejszych współczesnych przedstawicielek tej odrębnej dziedziny sztuki, tak charakterystycznej i uprawianej z wyjątkową pasją przez twórców ludowych. Kontynuatorka rodzinnych tradycji artystycznych Walczaków oraz Zychów (panieńskie nazwisko matki), którzy odcisnęli znaczący wpływ na kulturę ludową górali tatrzańskich.

Urodziła się w Zakopanem 10 maja 1959 roku jako córka znakomitego, nieżyjącego już malarza na szkle Zdzisława Walczaka. Od najmłodszych lat wzrastała w specyficznej atmosferze twórczego domu – jako kilkuletnia dziewczynka brała udział w kursach malarskich organizowanych przez Związek Podhalan, choć doświadczenie to nie wpłynęło wówczas bezpośrednio na jej aktywność artystyczną. Do malarstwa powróciła dopiero w 2000 roku, pod wpływem osobistych przeżyć. Zawodowo związana jest z zakopiańskim szpitalem, gdzie pracuje jako pielęgniarka na oddziale noworodków.

Pierwszą publiczną prezentacją jej prac była wystawa w zakopiańskiej restauracji „U Wnuka” (2004). W kolejnych latach artystka zdobywała liczne nagrody w konkursach i przeglądach, m.in.: III nagrodę w konkursie „Michał Archanioł i przyjaciele” w Wilkowicach (2004), wyróżnienie w „A to Polskie właśnie” w Lublinie (2004), I nagrodę w konkursie „Św. Florian w sztuce ludowej” w Wilkowicach (2005), nagrodę podczas „Sabałowych Bajań” w Bukowinie Tatrzańskiej (2006), II nagrodę w konkursie „Żeńcy” w Wilkowicach (2007), II nagrodę w „Książę Niebios i Święci Polscy” w Wilkowicach (2008), nagrodę w konkursie „Od Zwiastowania do Zielonych Świątek” (Wilkowice, 2009), nagrodę w „Święty Franciszek w sztuce ludowej” (Tychy, 2009), II nagrodę w „Godnych Świętach” (Bielsko-Biała, 2010), I nagrodę w konkursie „Adwent” (Wilkowice, 2011), wyróżnienie na „Jarmarku Jagiellońskim” (Lublin, 2012), nagrody w konkursach „Anioły – Boży posłańcy” (Wilkowice, 2012), „Patron” (Wilkowice, 2013), „Jarmark Jagielloński” (Lublin, 2014), „Sercem malowane” (Bielsko-Biała, 2015), I nagrodę w konkursie „Od zalotów do wesela” (Wilkowice, 2015), nagrodę na „Jarmarku Jagiellońskim” (Lublin, 2017), III nagrodę w konkursie „Rok Polski” (Wilkowice, 2017), Grand Prix w konkursie „Kolorowy świat niepodległości” (Bielsko-Biała, 2018), I nagrodę w konkursie „Madonny Podhalańskie” (Zakopane, 2019), wyróżnienie w konkursie „Oblicza Frasobliwego” (Zakopane, 2021), I nagrodę w „Góralach dawniej i dziś” (Bielsko-Biała, 2021), Grand Prix w konkursie „Wiejskie zaślubiny i wesele” (Wilkowice, 2021), II nagrodę w konkursie „Narracje i interpretacje sztuki w sztuce ludowej – Z niewiast najsłynniejsza” (Lublin, 2022).

W latach 2007–2024 wielokrotnie była także laureatką konkursów na najlepsze prace prezentowane podczas Ogólnopolskich Targów Sztuki Ludowej w Kazimierzu Dolnym.

Artystka szczególnie ceni sobie udział w kazimierskich Targach, podkreślając ich niepowtarzalną atmosferę prawdziwego święta kultury tradycyjnej. Zwraca uwagę, że nie ograniczają się one jedynie do ekspozycji i promocji, lecz tworzą przestrzeń bezpośredniego kontaktu z odbiorcami. Jej twórczość cieszy się tam ogromnym zainteresowaniem kolekcjonerów, gotowych przyjeżdżać z najodleglejszych zakątków kraju, by nabyć jej prace.

Docenia także współpracę z kościołem w Jaszczurówce, Zakopiańskim Centrum Kultury i jego filią – Centrum Kultury Rodzimej w willi „Czerwony Dwór”. Z inicjatywy tych instytucji ukazały się dwa ważne wydawnictwa: okazały album Zakopiańskie malarstwo na szkle. Zdzisław Walczak, Marta Walczak-Stasiowska (Zakopane, 2018) oraz publikacja W stronę nieba. 20 lat malarstwa na szkle Marty Walczak-Stasiowskiej, będąca zwieńczeniem jubileuszu twórczego artystki.

Obrazy Marty Walczak-Stasiowskiej stanowią dziś kanon podhalańskiego malarstwa na szkle. Artystka wypracowała indywidualny styl o wysokiej wartości malarskiej. Jej twórczość cechuje nienaganna technika wykonania, mistrzowskie operowanie konturem, kunszt kompozycyjny i dekoracyjność, a także swoboda kolorystyczna – przy jednoczesnym zachowaniu tradycyjnej konwencji. Na uwagę zasługuje też bogactwo tematyczne. Obok wizerunków Matki Boskiej (m.in. Bolesnej, Zielnej, Ostrobramskiej, Ludźmierskiej, Sercowej, z Dzieciątkiem, Karmiącej, Licheńskiej) maluje anioły, postacie świętych, Chrystusa Frasobliwego, a także sceny z muzykantami, zbójnikami, kolędnikami, obrazujące zwyczaje i tradycje.

W ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrealizowanego w 2011 roku stworzyła cykl obrazów Janosika imię nigdy nie zginie, ukazujących sceny rodzajowe inspirowane zbójnickimi legendami. Podejmowanie pracy w ramach określonego tematu jest dla niej twórczym wyzwaniem. Przykładami są także cykle przedstawiające tradycje i obrzędy związane ze śmiercią oraz postać Adama Chmielowskiego jako Brata Alberta.

Prace Marty Walczak-Stasiowskiej były prezentowane na ponad stu wystawach indywidualnych i zbiorowych, zarówno w Polsce (m.in. w Bielsku-Białej, Bydgoszczy, Lublinie, Bukowinie Tatrzańskiej, Katowicach, Warszawie, Żywcu, Zakopanem, Poroninie, Szczyrku, Sopocie, Wilkowicach, Nowym Targu), jak i za granicą (Francja, Bułgaria, Włochy, Słowacja). Jej obrazy znajdują się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Miejskiego w Tychach oraz Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Artystka jest również utalentowaną hafciarką. Tradycyjnego haftu uczyła się jako nastolatka od znanych regionalnych twórczyń: Stanisławy Cukier, Zofii Obrochtowej i Marii Pachowej. Haft uprawia dla własnej satysfakcji, a wykonane przez siebie prace przekazuje najbliższym i znajomym.

Aktywnie uczestniczy w konferencjach, seminariach i spotkaniach, gdzie reprezentuje środowisko twórców ludowych, poruszając ważne problemy i wyrażając troskę o przyszłość tradycyjnej kultury. Angażuje się w działalność społeczną – od 2005 roku należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych, w którym pełni funkcję członkini Sądu Koleżeńskiego. Działa także w zakopiańskim oddziale Związku Podhalan oraz w Stowarzyszeniu Miłośników Kultury Ludowej w Rabce. Chętnie dzieli się wiedzą i umiejętnościami podczas warsztatów i pokazów, m.in. w ramach projektu Akademia Sztuki Ludowej realizowanego w Galerii Wystawienniczej STL w Lublinie.

Za swoją dotychczasową działalność została uhonorowana: Medalem z okazji 60-lecia „Cepelii” (2009), Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2014), Dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury ludowej (2017), Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2017) oraz Doroczną Nagrodą Burmistrza Zakopanego (2020).

Marta Walczak-Stasiowska to artystka z głębokim poczuciem tożsamości kulturowej, świadoma dziedzictwa swoich przodków i jego nieprzemijających wartości. Jej dzieła, niosące klasyczne piękno, mają charakter ponadczasowy i z pewnością będą zachwycać kolejne pokolenia. Ambasadorka kultury góralskiej, osoba charyzmatyczna, szczera i wrażliwa, która swym talentem osiągnęła godne podziwu rezultaty.

Paweł Onochin