Radomski skrzypek; z Kapelą ze Wsi Warszawa nagrał album Re:akcja Mazowiecka, laureat Złotej Baszty w 2023 roku; od lat występuje zarówno jako solista, jak i członek kapel

Radom, Powiśle Kielecko-Radomskie, woj. mazowieckie

Zdzisław Kwapiński urodził się 16 lutego 1951 roku w Szymanowie koło Lipska. Od lat należy do najprężniej działających animatorów muzycznej kultury swojego regionu. Jest skrzypkiem, saksofonistą, śpiewakiem i tancerzem, a także znawcą folkloru ziemi radomskiej. Jak sam wspomina, gra melodie powiślackie zasłyszane od ojca, Stanisława.

Już od wczesnego dzieciństwa dorastał w środowisku, które pielęgnowało tradycje muzyczne. W jego biografii potwierdzają się słowa, że tradycja wędruje z pokolenia na pokolenie – rodzina Kwapińskich ceniła wychowanie oparte na muzyce. Ojciec Stanisław i brat Stefan grali na skrzypcach, mama Urszula i jej bracia byli uzdolnieni wokalnie. Mały Zdzisław wzrastał w atmosferze podziwu dla umiejętności gry na instrumentach. Pierwsze lekcje skrzypiec pobierał od ojca: „Te melodie, które ojciec grał, zostały gdzieś w głębi duszy i je też potrafię grać” – wspomina. W wieku 16 lat otrzymał od rodziców akordeon Wiktoria (80 basów). Już wtedy grywał na wiejskich zabawach i potańcówkach, często z bratem Ryszardem, szczególnie w okolicach Lipska, Maziarzy i Szymanowa.

Po ukończeniu szkoły przysposobienia rolniczego w Szymanowie rozpoczął naukę w Technikum Rolniczym w Zwoleniu, lecz po roku porzucił ją na rzecz edukacji krawieckiej w Warszawie (1969–1973), zakończonej zdobyciem dyplomu czeladnika. Po powrocie do Zwolenia otworzył zakład krawiecki specjalizujący się w szyciu spodni, który prowadził do 1984 roku.

W latach 1976–1988 był członkiem zespołu folklorystycznego „Gotardowie” w Zwoleniu, kierowanego przez Joannę Tęczę. Występował jako solista, z zespołem koncertował w całym kraju, m.in. w ramach nagrań zrealizowanych w Radiu Kielce pod redakcją Piotra Gana. Z „Gotardami” do dziś łączy go serdeczna relacja. W 1981 roku założył z bratem Mirosławem zespół weselny, który działał do 1994 roku. Sam śpiewał, grał na skrzypcach i saksofonie. Zespół starał się być nowoczesny, ale jak podkreśla – tradycja zawsze dominowała. „Co to za wesele, kiedy kapela nie gra obera?!” – mawiał. Tradycyjne oczepiny, śpiewy dla młodej pary i zwyczaj zbierania datków „na wózek”, przywoływane przez artystę, ukazują jego żywe przywiązanie do dawnych obrzędów. Szczególnie zapadła mu w pamięć przyśpiewka: „Wesele, wesele, smutek u mamusi, choć cię wychowała, to oddać cię musi”.

W latach 90. Zdzisław Kwapiński rozpoczął udział w konkursach i przeglądach. W 1997 roku zdobył I miejsce na III Międzywojewódzkich Prezentacjach Kapel Weselnych w Siennie. Od 1982 roku występował z rodzinną kapelą, grając na festynach, dożynkach i konkursach. Od 2009 roku w skład Kapeli Zdzisława Kwapińskiego wchodzili: Tadeusz Sałbut (harmonia trzyrzędowa, skrzypce, saksofon tenorowy), Krzysztof Deja (akordeon), Adam Skowroński (baraban) oraz sam Zdzisław Kwapiński (skrzypce, saksofon altowy, śpiew).

W 2015 roku w Sycynie współorganizował zabawę taneczną na wzór potańcówek sprzed pół wieku, zapraszając kapele z Powiśla, okolic Przysuchy i Warszawy. Kapela wielokrotnie koncertowała w Muzeum Wsi Radomskiej, m.in. podczas „Potańcówek pod dębem”.

Przełomowym momentem była współpraca z Kapelą ze Wsi Warszawa – w 2017 roku nagrano wspólny album Re:akcja Mazowiecka, uhonorowany Fryderykiem (2018) w kategorii „Album roku – muzyka korzeni”. Zespoły występowały wspólnie na wielu scenach, w tym w Filharmonii Szczecińskiej. Z inicjatywy Jana Młynarskiego, Kapela Zdzisława Kwapińskiego oraz Warszawskie Combo Taneczne nagrały płytę Skarałeś mnie Boże, będącą efektem spotkania tradycji muzyki wiejskiej z folklorem miejskim. Obie grupy współtworzyły również teledysk do utworu Oberek Mokotowski i występowały wspólnie m.in. w programie Dzień Dobry TVN.

W ciągu lat skład kapeli uległ zmianie – zmarli Tadeusz Sałbut i Adam Skowroński, a Krzysztof Deja zmagał się z problemami zdrowotnymi. Obecnie zespół tworzą: Barbara Michalec (akordeon), Michał Kwapiński – syn artysty (baraban, perkusja, śpiew) oraz Zdzisław Kwapiński (skrzypce, saksofon altowy, śpiew). Kapela aktywnie uczestniczy w licznych wydarzeniach folklorystycznych – m.in. w Zwoleniu, Przysusze, Iłży, Lipsku i Skaryszewie.

Zdzisław Kwapiński to stały uczestnik i laureat licznych festiwali i konkursów. Wielokrotnie występował w Przysusze, Wieniawie i Filharmonii Szczecińskiej (Turniej Muzyków Prawdziwych). Szczególnym sentymentem darzy Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym – zdobył tam I nagrodę w latach 2007, 2012 i 2016, II nagrodę w 2020 roku oraz prestiżową Złotą Basztę w 2023 roku.

Jest również utalentowanym tancerzem. W 2007 roku zajął II miejsce w Ogólnopolskim Konkursie Tańca Ludowego Tradycyjnego w Rzeszowie (z siostrą Zofią Gunią), a w 2015 roku zdobył tam Grand Prix wspólnie z Joanną Tęczą.

Na swoim koncie ma również:
– I miejsce w III Koneckim Przeglądzie Kapel, Solistów i Instrumentalistów Ludowych „Muzykanty” (2007),
– tytuł Laureata XIV Festiwalu Folkloru i Twórczości Nieprofesjonalnej „Powiśle” (2008 i 2011),
– zwycięstwo w VIII Przeglądzie Kapel Weselnych im. Antoniego i Adama Wyrwińskich w Pawłowie (2013),
– I miejsce na Festiwalu Folkloru im. Józefa Myszki w Iłży (1996 i 2024),
– I miejsce w XV edycji Spotkań z Folklorem w Wieniawie (2021),
– dwukrotne zdobycie nagrody „Złote Basy” w konkursie „Powiślaki” w Maciejowicach (2018, 2023),
– wyróżnienie w VII Turnieju Muzyków Prawdziwych w Szczecinie (2021).

„Człowiek muzyka, człowiek dusza” – mówią o nim ci, którzy mieli okazję współpracować z artystą. Jego pasja, wiedza i otwartość przyciągają nie tylko dorosłych, lecz także młodsze pokolenia. Współpracuje z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Skaryszewie – prowadził lekcje tańca, uczestniczył w koncertach cyklu „Estrada Folkloru”, angażował się w działania edukacyjne. W 2010 roku własnoręcznie uszył sześć kompletów kobiecych strojów ludowych inspirowanych dawnym ubiorem. W 2018 roku, wraz z żoną i Krzysztofem Deją, zrealizował cykl osiemnastu warsztatów w szkołach podstawowych na Mazowszu. W 2024 roku poprowadził kolejne zajęcia podczas ferii w gminie Skaryszew.

Współpracuje również z MOK „Amfiteatr” w Radomiu i Zespołem Szkół Muzycznych w Radomiu. W jego dorobku znajduje się także dyplom uznania od Marszałka Województwa Mazowieckiego Adama Struzika (2017).

Pięknym i zasłużonym ukoronowaniem wieloletniej pracy artysty jest przyznana w 2024 roku Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” w kategorii „twórcy z dziedziny sztuki i rękodzieła ludowego, muzyki, tańca, śpiewu oraz budowy instrumentów ludowych”.

Bez wątpienia Zdzisław Kwapiński to artysta wyjątkowy – potwierdzi to każdy, kto choć raz dał się ponieść powiślackim melodiom, które zapadają w pamięć jak żadne inne.

Karolina Urbaniak