Muzyk, etnograf, animator i publicysta; dokumentuje muzykę ludową in crudo; współinicjator Domów Tańca, współautor i współredaktor źródłowych publikacji etnomuzykologicznych; odnowił tradycję lirniczą w Polsce

Milanówek, Mazowsze, woj. mazowieckie

Remigiusz Mazur-Hanaj, właściwie Remigiusz Radosław Mazur – muzyk, etnograf, dokumentalista muzyki ludowej in crudo, animator odrodzenia muzyki tradycyjnej, autor i redaktor licznych publikacji popularyzujących muzykę ludową, scenarzysta filmów etnograficzno-muzycznych, wydawca płyt z muzyką tradycyjną, kurator wydarzeń festiwalowych.

Urodził się w 1966 roku w Pile. W latach 1985–1988 był aktorem w niezależnym studenckim Teatrze Poga. Następnie działał jako muzyk i autor tekstów w zespole Księżyc (1991–1994, 2014–obecnie). W latach 1992–1994 współtworzył Bractwo Ubogich – nieformalną grupę eksplorującą niestylizowaną muzykę polskiej wsi, promującą teatr misteryjny i etos muzyka wędrownego. Był również członkiem zespołów Pies Szczeka (1999–2004) oraz Wędrowiec (2004–2009; płyta Wędrują nuk nieuzywają ukazała się w 2019 roku). Jako Remek Hanaj prowadzi działalność solową – kompozytorską i muzyczną – bliską konstruktywizmowi, z wykorzystaniem technik i tematów etnicznych. Dokumentują ją albumy Nagrania terenowe snów (Requiem Records 2016) oraz Wysiadywanie góry (Requiem Records 2018).

W 1994 roku, wraz z przyjaciółmi z Bractwa Ubogich, współtworzył Scenę „Korzenie”, a rok później – Stowarzyszenie na Rzecz Kultury Tradycyjnej „Dom Tańca”. Środowiska te, poprzez spotkania warsztatowo-zabawowe organizowane w warszawskim Klubie Studenckim „Remont”, w Mazowieckim Ośrodku Kultury i innych miejscach w Polsce, przyczyniały się do wprowadzania młodzieży miejskiej w świat wiejskiego tańca i śpiewu – z udziałem wiejskich muzyków i tancerzy starszego pokolenia. W „Domu Tańca” działał przez 16 lat, pełniąc w latach 2002–2005 funkcję prezesa. Był pomysłodawcą i realizatorem kilkuset wydarzeń edukacyjnych, artystycznych i naukowych. Szczególne znaczenie miał cykl potańcówek oraz letnich festiwali (Tabory Domu Tańca, Tabor Lubelski, Akademia Muzyków Wędrownych, czyli Tabor Lirnicki w Narolu). Działania te odegrały istotną rolę w procesie rewitalizacji i aktualizacji tradycji potańcówkowej, z wykorzystaniem instrumentalnej muzyki wiejskiej z różnych regionów. Wypracowany model był później przejmowany przez inne środowiska lokalne w Polsce. W rezultacie kilka tysięcy młodych ludzi nauczyło się wykonywać tańce tradycyjne in crudo i zaczęło praktykować taniec w naturalnej formie.

Działania warsztatowe Mazura-Hanaja – zwłaszcza wielkopostny cykl koncertów Jest drabina do nieba (od 1996 roku) – miały duże znaczenie dla odnowienia tradycji śpiewu tradycyjnego, w tym religijnego. Mazur-Hanaj był również jednym z pierwszych muzyków, którzy przywrócili grę na lirze korbowej i repertuar z nią związany (pieśni historyczne, religijne, moralizatorskie). Jego koncerty przyczyniły się do popularyzacji tego instrumentu wśród młodszych wykonawców. Szczególnie szeroki zasięg miał cykl 650 koncertów muzyki tradycyjnej realizowanych w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach pod patronatem Filharmonii Narodowej.

W latach 2002–2006 prowadził całoroczne zajęcia warsztatowe z zakresu polskiej kultury tradycyjnej dla studentów animacji w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Był kuratorem wydarzeń muzycznych podczas festiwali, m.in.: Wielkie Xięstwo Tradycji, Wyobraźni, Sztuki, Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, Jarmarku Jagiellońskiego, Festiwalu Rymkiewiczowskiego.

Równolegle prowadził badania terenowe – głównie na Kurpiach Białych i Roztoczu Lubelskim, ale również w regionie radomskim, na Powiślu Maciejowickim, w Łowickiem i Sieradzkiem. Zgromadził ponad 200 godzin nagrań muzyki tradycyjnej. W celu ich upowszechnienia powołał serię wydawniczą InCrudo. W jej ramach opublikował 17 płyt (1999–2013), a w latach 2021–2023 kolejnych 15 wydawnictw dźwiękowych udostępnionych online. Część jego zbiorów zasiliła fonotekę Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

W latach 1996–2001 był scenarzystą czternastu filmów dokumentalnych o tematyce etnograficzno-muzycznej dla TVP2. W latach 1998–1999 publikował w „Brulionie”, a w latach 2002–2003 redagował kwartalnik Stowarzyszenia „Dom Tańca” – Wędrowiec. Później publikował m.in. w Kontekstach, Ruchu Muzycznym, Dwutygodniku, Czasie Kultury oraz na łamach własnych wydawnictw InCrudo. Współtworzył portal muzykatradycyjna.pl, w latach 2013–2017 będąc jego redaktorem naczelnym. W latach 2021–2024 publikował felietony i recenzje etnomuzyczne na stronie Polskiego Radia – Radiowego Centrum Kultury Ludowej. Współpracował z Instytutem Muzyki i Tańca, Instytutem Sztuki PAN, Gminnym Ośrodkiem Kultury w Goraju i Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu. Występował również w audycjach PR (RCKL) oraz prowadził autorski cykl Muzyka na duszę w Radiu Józef.

Od 2002 roku jest jurorem Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym, gdzie był także pomysłodawcą Klubu „Tyndyryndy” – miejsca, w którym młodzież uczy się tańca tradycyjnego przy muzyce kapel wiejskich. W 2014 roku był członkiem Grupy Roboczej Roku Oskara Kolberga.

Za swoją działalność został uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi (2011).

Tomasz Nowak